Projekt finansowany przez Narodowe Centrum Nauki, zgodnie z umową UMO-2016/21/B/HS3/00021
data rozpoczęcia: 2017-01-04
data zakończenia: 2020-01-03
1. Cel prowadzonych badań / hipoteza badawcza
Celem wnioskowanego projektu jest opracowanie i opublikowanie znalezisk monet z wykopalisk prowadzonych przez Ośrodek Badań nad Antykiem Europy Południowo-Wschodniej Uniwersytetu Warszawskiego w Novae (Bułgaria) i Risan (Czarnogóra). Rezultatem tych badań będzie publikacja w postaci dwóch monografii. Obydwa stanowiska archeologiczne są jednymi z najbardziej znanych w archeologicznym, numizmatycznym i historycznym świecie naukowym Europy. Pochodzą one z różnych stref kulturowych, różnych okresów, i mają zupełnie odmienny charakter, a co za tym idzie, również skrajnie inna jest pula monet znajdowanych na obydwu stanowiskach. Łączy je właściwie tylko to, że badania archeologiczne prowadzi tam wspomniany Ośrodek. Monety zostaną skatalogowane, określone, i opracowane pod względem numizmatycznym. Pozyskiwane są one podczas regularnych badań wykopaliskowych, w konkretnych kontekstach archeologicznych, i dlatego stanowią ściśle określony zamknięty zbiór, na którym można i nawet należy prowadzić studia i analizy. W przypadku monet z Novae (Bułgaria) badania dotyczą obiegu monetarnego w Mezji w I-V w. ne, zaś z Risan obszaru iliryjskiego (IV-II w. pne), w tym przede wszystkim najbardziej zaskakującego mennictwa króla Ballaiosa. W obydwu przypadkach w ramach projektu chodzi o opracowanie wszystkich znalezionych tam monet, a zatem greckich, rzymskich oraz nowożytnych.
2. Zastosowana metoda badawcza / metodyka
Co roku podczas kampanii wykopaliskowych na obydwu stanowiskach znajdowanych jest łącznie co najmniej 400, a nawet do 600 monet. Monety należy określić, a zatem ustalić emitenta / ośrodek emisyjny, czas i miejsce bicia, także konieczne dane metrologiczne. Niezwykle ważne będzie stwierdzenie kontekstów archeologicznych znajdowanych podczas wykopalisk numizmatów, dlatego niezbędne jest osobiste uczestnictwo w wykopaliskach. Znaleziska monet zostaną naniesione na plany. Aby poprawnie opracować pulę monet pochodzącą z wykopalisk, należy rozumieć charakter stanowiska i znajdowanych tam egzemplarzy. Pule monet z danych kontekstów należy rozpatrzeć pod względem możliwości datowania obiektów, w których zostały znalezione. Badania w Novae prowadzone są na nowym odcinku, o zupełnie innym charakterze niż dotychczas znane. Daje mi to możliwość, bym od początku mogła uczestniczyć w tych badaniach i dzięki temu, mam szansę na zrozumienie charakteru stanowiska i poprawne opracowanie materiału numizmatycznego. Inne znaczenie mają monety znajdowane podczas wykopalisk w Risan. Tutaj kontekst archeologiczny ma ogromne znaczenie dla zupełnie odwrotnej sytuacji, kiedy zabytki współtowarzyszące mogą pomóc w uściśleniu datowania monet najczęściej spotykanych na stanowisku, mianowicie emisji króla Ballaiosa. W opracowanie materiału z tego stanowiska zaangażowana jestem od początku prowadzenia tam badań. Wykonanie katalogów to tylko pierwszy etap badań. Poprawnie i wnikliwie skonstruowane katalogi znalezisk będą podstawą do drugiej, ważniejszej części projektu, mianowicie opracowania syntetycznego. Same wykonanie katalogu nie jest zadaniem nowatorskim. Ale to właśnie katalog będzie najważniejszą bazą danych, na podstawie której badacz jest uprawniony do wyciągania wniosków. Moim celem jest opracowanie tych danych, pozyskanych podczas regularnych badań archeologicznych, na tle innych znalezisk z obydwu prowincji, Mezji i Ilirii.
3. Wpływ spodziewanych rezultatów na rozwój nauki, cywilizacji, społeczeństwa
Publikacje znalezisk monet z obydwu stanowisk, Risan i Novae, w przyjętej przeze mnie formie, będą w znaczącej mierze pracami pionierskimi. Podobne znaleziska obecne są na wielu stanowiskach badanych archeologicznie. Jedynie kilka zostało opublikowanych, w tym dwie prace, przez kierownika tego grantu. W studiach nad obiegiem monet na obszarach dawnych prowincji rzymskich zawsze podkreśla się brak publikacji i bardzo zły stan badań. Moje publikacje wypełnią tę lukę w takim stopniu, w jakim może to zrobić polska strona prowadząca wykopaliska na obydwu stanowiskach. Chodzi tutaj nie tylko o jeden z najbardziej sensacyjnych skarbów monet, znaleziony w Risan, ale o wiele innych dużo mniejszych, ale równie ważnych skarbów i znalezisk luźnych znajdowanych podczas prowadzonych tam wykopalisk. W wyniku badań powstanie unikalna publikacja znalezisk tego najważniejszego rodzaju zabytku, jakim są numizmaty, omawiająca znaleziska w szerszym kontekście archeologicznym i historycznym. Unikalna, ponieważ żadna do tej pory tego typu monografia się nie ukazała, mimo licznie prowadzonych badań na półwyspie Bałkańskim.